آشنایی با کلمات و اصطلاحات کاربردی در سرزمین وحی (قسمت سوم: س تا ل)
اصطلاحات: ستون توبه ،ستون های مسجد النبی،شعب ابی طالب ،صفه، طواف، قبرستان ابوطالب ،بقیع ، قبه الخزرا و...
31- ستون حنانه: نام دیگر این ستون، الجزعه می باشد. این ستون نزدیک منبر مسجد النبی واقع است. نوشته اند زمانی که برای پیامبر (ص) منبر ساخته شد از تنه درخت خرمایی که پیامبر (ص) به آن تکیه می داد و خطبه ایراد می نمود ناله ای برخاست شبیه ناله شتر ماده ای که از بچه خود جدا می شود و حضرت دست نوازشی به درخت کشید و درخت آرام شد. لذا به آن ستون حنانه گفته اند.
32- ستون توبه: نام دیگر این ستون، «ابولبابه» است. ابولبابه پس از شکست بنی قریظه به خاطر گناهی که مرتکب شده بود، مورد بی توجهی پیامبر (ص) و یاران آن حضرت قرار گرفت. لذا خود را به مدت بیش از 10 شبانه روز بر این ستون بست تا اینکه آیه 4-1 سوره توبه در پذیرفته شدن توبه او به رسول خدا (ص) نازل گردید و آن حضرت او را از ستون باز کرد. نماز و توبه در کنار این ستون فضیلت دارد.
33- ستون تهجد: در روایت است که پیامبر خدا (ص)، شب هنگام که مردم، مسجد را به سوی خانه هایشان ترک می کردند، حصیری در کنار این ستون می گستراند و به تهجد و نماز شب می پرداخت و به همین مناسبت به این مراسم معروف شد.
34- ستون سریر: رسول خدا (ص) در ایام اعتکاف در کنار این ستون تختی از شاخه های خرما می گذاشت و شب را بر روی آن استراحت می کرد. این ستون بین حرم و ستون توبه قرار دارد.
35- ستون محرس: نامهای دیگر این ستون، ستون علی و ستون حرس می باشد. این ستون را به نام مصلای علی (ع) نیز می شناسند. در کنار این ستون حضرت علی (ع) می ایستاد و هنگام ملاقات اشخاص از رسول خدا (ص) محافظت می‌کرد. این ستون بعد از ستون سریر در امتداد ضریح قرار دارد.
36- ستون مخلقه: این ستون محلی است که پیامبر نماز می خوانده و چون با «خلوق» (نوعی از بوی خوش که قسمت اعظم آن از زعفران است) خوشبو و معطر می شد به آن ستون مخلقه گفته اند.
37- ستون مربعه القبر: این ستون به نام ستون عایشه و ستون قرعه نیز گفته می شود. از ستونهای روضه النبی (ص) است که دقیقاً وسط ستونهای دیگر مسجد و در امتداد ستون بر سرآمدن کنار آن قرعه می زدند. علت نامگذاری آن، به دلیل این بوده که مهاجرین مکه در کنار این ستون نماز می گزاردند و می نشستند.
38- ستون وفود: در کنار این ستون، رسول ا... با سران قبائل و هیئتهای نمایندگی و سیاسی دیدار فرموده و آنان را به حضور می پذیرفتند. این ستون بعد از ستون حرس در امتداد ضریح قرار دارد.
39- شاذروان: در پایین دیوار کعبه برآمدگی کوتاهی دیده می شود که ارتفاع آن از زمین حدود 30 سانتی متر و عرض آن 50-30 سانتی متر است که به آن شاذروان می گویند. این محل سجده گاه نبی اکرم (ص) بوده است.
40- شعب ابی طالب: شعب ابی طالب، یا شعب علی جایی است که مشرکان مکه پیامبر (ص) و بنی هاشم را حدود سه سال در آنجا محصور کردند و مردم را از دیدار و معامله با آنان منع نمودند. این دره به سوی کوه ابوقبیس سرازیر است و همان جایی است که هم اکنون کتابخانه مکه در آن محل در کنار مسجد الحرام واقع است.
41- صفه: در داخل مسجدالنبی صفه‌ای (ایوانچه ای مانند) آماده کرده‌اند که مستمندان در آنجا به سر می بردند، اینان همان دسته از مسلمانانند که به «اصحاب صفه» معروف گشتند. در تاریخ آمده است: «قبل از آنکه قبله از بیت المقدس به طرف کعبه تغییر کند محراب رسول خدا (ص) در ناحیه شمال مسجد قرار داشت. پس از تغییر قبله، به دستور پیامبر، آن قسمت را مسقف نموده، مکانی برای استراحت و سکونت مسلمانان مهاجر و بی پناه گردید که در توسعه مسجد در سال هفتم هجری داخل مسجد واقع شد». این مکان یادآور 92 نفر اصحاب صفه است مانند: بلال، ابوذر، مقداد و... که در نهایت فقر و بیچارگی در پناه رسول خدا (ص) بودند. این مکان مقابل حجره فاطمه زهرا(س) قرار دارد.
آنچه که امروز به نام صفه معروف است «دکه الاغوات» نام دارد و جایگاه خواجه های حرم که وظیفه حراست و خدمتگزاری حرم را به عهده داشته‌اند بوده و به دستور نورالدین زنکی در سال 569 قمری بنا گردیده است.
42- طواف: طواف خانه خدا، یکی از باشکوه ترین و پرجاذبه ترین اعمال و مناسک حج است، وقتی انسان به عرفان حقیقی این رکن اساسی حج و عمره پی می برد که به علو مقام مولود کعبه دست یابد، اگر خداوند سبحان تمام ملل مسلمان را مکلف کرده است که از دور و نزدیک، حداقل در طول عمرشان (در صورت استطاعت) یک مرتبه به این سرزمین بیایند، و گرد خانه اش بچرخند، نه به خاطر چند سنگ سیاهی است که از کوههای اطراف در یک نقطه فراهم آمده است، بلکه فلسفه این چرخش آن است که این خانه زادگاه علی (ع) است. و هر مسلمان مؤمنی هنگام چرخیدن به گرد این مکعب سیاه و هنگام رسیدن به مستجار، به یاد شکافتن دیوار کعبه و ورود فاطمه بنت اسد (س) به درون کعبه و تولد امیر المؤمنین (ع) و همچنین به یاد پا نهادن علی بن ابیطالب (ع) بر شانه رسول اکرم (ص) و فرو ریختن بتهای جاهلی می‌افتد. امام صادق (ع) می‌فرمایند: طواف برای غیر ساکنان مکه، از نماز افضلتر و نماز برای ساکنین مکه از طواف فضیلت بیشتری دارد. همچنین ایشان فرمودند: «هر کس هفت مرتبه گرد این خانه طواف نماید، خداوند عز و جل شش هزار حسنه برای او می نویسد. و شش هزار گناهش را می بخشد و شش هزار درجه او را بالا می برد». پیام اکرم (ص) فرمود: «کمترین چیزی که در روز قیامت در نامه عمل شما یافت می شود، همانا طواف است». ثواب طواف و منافع آن به قدری زیاد است که امام صادق (ع) حتی در شدت بیماری برای آن به بیت الحرام می آمدند. نیت طواف: هفت شوط دور خانه خدا در عمره مفرده انجام می دهم قربه الی ا...، نیت نماز طواف: دو رکعت نماز طواف عمره مفرده می خوانم قربه الی ا...، نیت طواف نساء: هفت شوط طواف نساء در عمره مفرده انجام می دهم قربه الی ا...، نیت نماز طواف نساء: دو رکعت نماز طواف نساء می خوانم قربه الی ا...
43- قبرستان ابوطالب: محوطه وسیعی است که در کنار پل حجون قرار دارد و اکنون گورستان مردم مکه است در گذشته به نام «شعب ابی دب» معروف بوده و ابوطالب، خدیجه کبری (س)، عبد مناف، عبدالمطلب، قاسم فرزند رسول الله و تعداد زیادی از صحابه، تابعین و علما در آنجا مدفون اند. برخی به غلط گمان کرده اند شعب ابی طالب اینجاست. نا گفته نماند که قبور اجداد پیامبر (ص) درگذشته دارای گنبد و بارگاه بود که در دوران معاصر تخریب گردید.
44- قبرستان بقیع: محوطه وسیعی است که در اسلام است. آن را «بقیع الغرقد» نیز می نامند. بقیع الغرقد به زمینی گفته می شود که نوعی درخت بلند توت آن را پوشانده باشد. اکنون این درختان از بین رفته‌اند. بقیع الغرقد گورستان مدینه منوره است که در ناحیه شرقی مدینه واقع شده است. قبور مطهر چهار امام معصوم(ع): امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق (ع) و به قولی حضرت فاطمه زهرا (س) نیز در آنجا مدفون است و همچنین 20 هزار نفر از خاندان نبوت (ع) از جمله فاطمه بنت اسد (همسر ابوطالب و مادر گرامی حضرت علی (ع)، عباس بن عبدالمطلب (عموی پیامبر) و خواهرش صفیه، زینب بنت خزیمه، ریحانه، ماریه قبطیه، زینب بنت جحش، ام حبیبه، حفصه، سوده، صفیه، جویریه، عایشه و ام سلمه همسران پیامبر (ص) به غیر از حضرت خدیجه (س) و میمونه، فرزندان پیامبر (زینب، ام کلثوم، رقیه و ابراهیم، حضرت ام البنین (مادر بزرگوار حضرت ابوالفضل (ع) )، اسماعیل (فرزند امام صادق (ع))، عبدالله بن جعفر (همسر حضرت زینب (س))، محمد حنیفه (فرزند امیر مؤمنان (ع)، عقیل بن ابی طالب (برادر امام علی (ع)، حلیمه سعدیه (مادر رضاعی حضرت محمد (ص)) عاتکه و صفیه (عمه های رسول خدا (ص)) و تعدادی از شهدای احد و بسیاری از صحابه و تابعین و علما در بقیع مدفون اند.
45- قبة الخضراء: یکی از بهترین نقاط مسجد، مدفن رسول خداست. مورخان نوشته اند که رسول خدا (ص) در حجره ای که وفات یافت، دفن شد. اکنون محدوده حجره طاهر که مرقد نیز داخل آن قرار دارد ضریحی مطلا در اطراف آن کشیده شده است. در چهار گوشه حجره، چهار ستون مستحکم بنا شده که گنبدی سبز (قبة الخضرا) بر روی آن قرار دارد. این حجره دارای چند در است: 1- در حجره فاطمه (س) که در این مکان مقدس محلی به نام قبر فاطمه (س) مشخ شده است. 2- در تهجد 3-در وفود یا باب الرحمه مرقد مطهر رسول خدا (ص) 4- در توبه یا باب الرسول.
